Verantwoording en reflectie over keuzes tijdens studietraject 

Waarom heb ik voor deze studie gekozen?

Toen ik in mijn laatste jaar van de middelbare school zat, zag ik met een zekere afkeer dat sommige van mijn beste vrienden en klasgenoten een opleiding tot leraar gingen volgen. Ik dacht destijds: onderwijs, dat is niets voor mij. Het volgen van een lerarenopleiding was voor mij geen optie, zelfs niet toen ik later steeds opnieuw aan volgende opleidingen begon. Ik zou mezelf omschrijven als iemand die voortdurend in beweging is, die altijd wil blijven leren. Zo lang als ik mij kan herinneren, heb ik altijd van het leren van nieuwe dingen gehouden, en bovendien ben ik er goed in. Ik kan gewoon heel goed leren, dat kan ik wel over mijzelf zeggen. Dat is ook één van de redenen waarom ik tot nu toe een redelijk lange lijst met opleidingen heb gevolgd, meestal vanwege pure interesse, soms omdat de financiële nood hoog was.

In mijn laatste baan, als chef-kok en leermeester voor horecastudenten, merkte ik dat ik genoot van het 'lesgeven' aan en begeleiden van mijn volwassen deelnemers. Op een dag kreeg ik de opdracht om een workshop over gezonde voeding te geven aan leerlingen van een basisschool. Ik herinner me nog hoeveel plezier ik had in het contact met hen, in de vragen die ze stelden, in hun verbazing, maar ook in de drukte in de keuken. Ze brachten een ander soort energie met zich mee waar ik nog niet eerder mee in aanraking was gekomen, zeker niet in zo'n situatie. Ik denk dat ik toen de keuze heb gemaakt om docent te willen worden.

Kort daarna begon ik mij te verdiepen in de mogelijkheden die er waren. Allereerst dacht ik eraan om de PABO te gaan doen, maar toen ik ontdekte dat Spaans als vak in het Nederlandse schoolsysteem kan worden gegeven, was de keuze snel gemaakt. Spaans, dat is mijn moedertaal, een taal die ik op abstract en academisch niveau uitstekend beheers, de taal waarvan ik droom, dans en zing. Wat zou er leuker zijn dan jongeren deze taal te leren? En zo ben ik vol motivatie en enthousiasme aan deze opleiding begonnen, zonder te weten dat de opleiding, behalve op pedagogisch en didactisch gebied, mij ook zou laten groeien als persoon. Want inmiddels weet ik - door veel literatuur te hebben doorgenomen maar vooral door mijn eigen ervaring - dat de jongeren voor wie ik wekelijks sta, niet leren van wat ik zeg, zij leren mij.

Het verloop van mijn studie

Voorafgaand aan het begin van de opleiding dacht ik dat dit voor mij gemakkelijk te halen zou zijn. "Ik kan goed leren en bovendien is Spaans mijn moedertaal, makkelijk", dacht ik. Maar ik had het helemaal mis. Al in het eerste jaar merkte ik dat de hoeveelheid verslagen, praktijk- en literatuuronderzoek, samenwerking en zelfstudie veeleisend en tijdrovend waren. Ik moest dus snel en creatief zijn om tijd te vinden voor de studie, naast mijn drukke leven als full-time moeder van twee jonge kinderen en werkend buiten de deur. Ik moest dus bezuinigen op mijn tijd: geen extra cursussen meer voor de leuk, dus niet dansen, geen afspraakjes met vrienden, geen leuke dingen doen met de kinderen, enzovoort. Ook sliep ik minder, stond vroeg op voordat de kinderen wakker werden, want als ze eenmaal wakker zijn is het zo goed als onmogelijk om nog iets voor de studie te doen.

Ontelbare keren, vooral in het eerste jaar, dacht ik eraan om te stoppen. Elke week dacht ik dat dit de laatste zou zijn. Maar nee: 'Maribel, als je ergens aan begint, moet je het afmaken', was en is mijn motto. En dus ging ik door. Met dit alles wil ik zeggen dat ik mij niet volledig ondersteund voelde door de HU. Ik keek met verbazing en teleurstelling naar hoe mijn klas steeds kleiner werd. Mensen stopten, het was voor velen gewoon niet haalbaar.

Ik was waanzinnig gefrustreerd over het feit dat de HU deed alsof zij de input van de studenten waardeerde, om er vervolgens niets mee te doen. Ik had graag meer docenten gehad die betrouwbaar, bereikbaar en betrokken waren, zoals ik zelf voor mijn leerlingen probeer te zijn. Ondanks deze teleurstellingen heb ik ook mooie en inspirerende ervaringen gehad. Beroep 4 was er één van. Ik had een geweldige docent, Maria van Dongen. Nu weet ik dat ik mij in haar lessen gezien voelde. Kort gezegd is Maria heel goed in het toepassen van de zelfdeterminatietheorie van Deci & Ryan (2000): relatie, competentie en autonomie. Het resultaat was dat ik voor het eerst sinds de start van de opleiding kon genieten van het maken van een verslag, waarvoor ik een 10 kreeg.

Ook heb ik veel gehad aan de vakdidactische modules, niet vanwege de docenten, maar door de eindeloze uren die ik heb besteed aan het bestuderen van de studieboeken om te begrijpen wat zij van ons wilden. De vakdidactische modules worden in één periode gegeven, wat niet in balans is met de leerdoelen die aan het einde bereikt moeten worden. Hierdoor moest ik enorm veel zelfstandig werk doen om de modules alsnog met succes te kunnen afronden. Alle uren van het lezen van literatuur en het bedenken van de meest passende didactische keuzes voor een bepaalde les hebben ertoe bijgedragen dat ik nu sneller, efficiënter en creatiever ben geworden in het maken van mijn didactische keuzes.

De studie- en werkmodules hebben eraan bijgedragen om kritisch naar mijn eigen functioneren te kijken en een gewoonte te maken van het reflecteren over mijn eigen gedrag.

Mijn plan is om de opleiding vóór de zomervakantie af te ronden. Als dit lukt, dan heb ik er 3 jaar over gedaan, terwijl de opleiding bedoeld is voor 4 jaar. Daar ben ik enorm trots op, want ik heb geen enkele vrijstelling gehad en heb keihard gewerkt om alle punten te halen. Ik heb geen onvoldoendes of herkansingen gehad. Het lijkt alsof ik alleen maar hoge cijfers kan halen, hoewel dit niet mijn doel is. Ik werk planmatig aan mijn doelen, heb veel doorzettingsvermogen en wil vooral mijn leven terug. Ik wil graag kunnen ervaren hoe het is om docent te zijn, zonder de last om nog een of ander werkstuk voor de HU te moeten maken. Ik ben benieuwd hoe dat zal voelen.

Verantwoording en reflectie op keuzes gemaakt tijdens mijn studie

Ik heb er toch voor gekozen om geen dubbele bevoegdheid te behalen, hoewel dit mij werd aangeboden vanwege de behaalde punten. Kort overwoog ik om naast Spaans ook Omgangskunde te studeren, omdat die opleiding veel raakvlakken heeft met psychologie, sociologie en onderwijskunde, vakgebieden die mij zeer interesseren. Maar toen ik hoorde dat ik nog anderhalf jaar extra zou moeten studeren, kreeg ik meteen buikpijn en een lichte paniekaanval. Ik ben heel goed in het maken van verslagen, onderzoek doen en samenwerken, kortom: ik ben een prima student. Maar ik wil mijzelf en mijn kinderen dit niet nog een keer aandoen. Ik wil er voor mijn kinderen kunnen zijn, naar schoolvieringen gaan of voldoende aandacht kunnen besteden aan het organiseren van hun verjaardagen.

Terugblik op mijn ontwikkeling

Toen ik aan de opleiding begon, wist ik niet eens wat de afkortingen vmbo, havo of vwo betekenden. Ik was niet op de hoogte van het feit dat in Nederland kinderen voordat ze de basisschool verlaten een studieadvies krijgen dat - volgens velen - een groot deel van hun leven bepaalt. Ik wist heel weinig over het Nederlandse onderwijs en de functie van de docent daarin.

Nu, bijna drie jaar later, kan ik met zekerheid zeggen dat ik een volwaardig docent ben, met kennis over mijn vakgebied, het curriculum, de organisatie van het Nederlandse onderwijs en over zorg- en leerproblematiek, terwijl ik op de hoogte ben van de onderwijsontwikkelingen.

Dit schooljaar ben ik gegroeid in mijn rol als pedagoog. Ik ben meer ontspannen tijdens de lessen. Ik lach bijvoorbeeld regelmatig. Zo zag ik mijzelf voorheen niet omdat ik continu bezig was met 'alles' wat een docent moet doen in de klas. Tijd voor en kans op ontspanning waren er niet.

Nu maak ik me niet meer druk als mijn lessenplan niet helemaal loopt zoals gepland, en dat merk ik ook aan mijn leerlingen. Ze zien dat ik meer geniet, waardoor zij zelf ook meer ontspannen zijn. Ik heb ook veel vooruitgang geboekt op het gebied van klassenmanagement en orde houden. Leerlingen zijn gewend aan de duidelijke structuur die ik ze bied en aan onze vaste routines. Ik let beter op de dingen die ik goed doe, wat niet gemakkelijk is voor een perfectionist zoals ik ben.

Deci E. & Ryan R. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist.